Deze zijde van de piramide wordt door de meeste mensen ook herkend als we praten over vitaliteit. Het niveau waar je zit bepaalt wat je geestelijk uit jezelf kan halen. Van boven naar beneden zien we het volgende:
- Zelfoverstijging. Alles wat je hebt uitgevoerd hebt op onderliggende niveaus moet het op dit niveau mogelijk maken dat je jezelf overstijgt. De mentale fitheid die je in onderliggende lagen verzameld hebt wordt op dit niveau direct terugverdiend.
- Probleemoplossing en kritisch denken. Dit niveau gaat over de mogelijkheid om uitdagingen kritisch te beschouwen en op te lossen. Het gaat over weloverwogen je hersenen te gebruiken, meningen te vormen en keuzes maken. Probleemoplossend en kritisch denken zijn een reeks van vaardigheden met hulpmiddelen waarmee je het leven goed aankunt.
- Gewoontevorming en gedragsverandering. Als je gemotiveerd bent, doorzettingsvermogen hebt en voldoende steun van je omgeving ben je klaar voor gerichte verandering. De sleutel is om voor de reeks stappen die je doorloopt om te leren tot een vanzelfsprekende, automatische gewoonte te maken.
- Mentaal vermogen. Dit is de mogelijkheid om positieve relaties op te bouwen en om te gaan met dagelijkse problemen. Dit is eenvoudigweg de manier waarop je omgaat met je omgeving. Stel je grenzen of leef je om te pleasen? Het start met positief in het leven staan en balans vinden.
- Welbevinden. Het begint met de juiste omstandigheden en gevoelens, zoals geluk en tevredenheid
Welbevinden
Dit omvat:
- Slaap
- Tevredenheid
- Geluk
- Weerbaarheid
- Motivatie
- Uitdaging
- Doorzettingsvermogen
Welbevinden wordt bepaald door onder andere tevredenheid en geluksgevoel.
Slaap is hierbij alles bepalend. Als je beter slaapt erger je jezelf minder, heb je meer energie en verwerk je alles wat je meemaakt beter. Als je niet slaapt kan dat zelfs leiden tot de dood.
De aandachtsgebieden op dit niveau hebben ook te maken met je mindset. een positieve mindset kun je gebruiken om vitaler te leven.
Ik geef een voorbeeld: Gewoonteverandering door zelfliefde (niveau 3) zal een hele uitdaging zijn als je geen basis hebt op een lager niveau met tevredenheid en voldoende slaap (niveau 5).
Nog een voorbeeld bij niveau 5 van de piramide van mentale vitaliteit. Het zal je moeite kosten om je emoties in de hand te houden (niveau 2) als je twee dagen niet geslapen hebt (niveau 5).
Dit betekent net als bij de andere piramides dat problemen op een niveau dichter tegen de top vaak terug te voeren zijn op zwakke punten in de basisvaardigheden. Focussen op vaardigheden op een lager niveau zal alle niveaus erboven versterken.
Mentaal vermogen
Dit omvat:
- Communicatie
- Beheersen van emoties
- Grenzen stellen
- Ondersteunen
- Balans
- Vertrouwen
Relaties zijn erg belangrijk voor mensen.
De manier waarop je communiceert en in staat bent grenzen te stellen heeft invloed op je relatie met anderen.
Als je gesteund wordt of een ander steunt, vertrouwen geeft of krijgt zijn dat gedragingen die je mentale veerkracht versterken.
Langdurige slechte communicatie is meestal een bottleneck voor een goede relatie. Hierdoor komt de relatie onder druk te staan en neemt het vertrouwen af.
Gewoonte en gedragsverandering
Dit omvat:
- Zelfreflectie
- Zelfliefde
- Zelfvertrouwen
- Zelfleiderschap
We zien het ook bij de piramide van fysieke vitaliteit. Het middelste niveau ‘Gewoonte en gedragsverandering’ kent bij mentale vitaliteit dezelfde onderwerpen. Ik herhaal hier als een soort mantra de kern.
Het resultaat van je gedrag is de verandering. Gewoontes belemmeren dat je andere dingen gaat doen. Als je gemotiveerd bent kun je zelf de regie nemen. Het is wel nodig dat je in staat bent tot zelfreflectie. En zelfliefde en zelfvertrouwen hebt.
Dat wat je doet (gedrag) wordt bepaald door wat je kunt of kent (capaciteiten of competenties), wil of verlangt (toewijding of comitmment) en durft of mag (de omstandigheid of context).
Zelfleiderschap begint bij zelfreflectie. Ofwel stilstaan bij wat je kunt en kent. Wat je anders wil.
Zelfliefde of zelfacceptatie maakt dat je vanuit je hart weet wat je moet doen.
Zelfvertrouwen heb je nodig om in actie te komen en zelf de regie te nemen. Als dit ontbreekt leidt het leven jou in plaats dat jij je leven leidt.
Een kleine verandering op één van de vier aandachtsgebieden kan al enorm helpend zijn. Iets meer ontpsanning, iets meer bewegen, iets gezonder eten iets beter slapen. Kleine veranderingen leiden vaak tot volgende veranderingen en gezonde beslissingen. Daarmee komt de verandering op gang als een soort vliegwiel.
Probleemoplossend- en kritisch denken
Dit één na laatste niveau omvat:
- Leertechnieken
- Geheugentechnieken
- Focus
- Creativiteit
- Probleemoplossend denken
- Kritisch denken
Probleem oplossend – en kritisch denken is een reeks van vaardigheden en hulpmiddelen waarmee je oplossingen verzint en meningen vormt. De oplossingen helpen je bij het het uitvoeren van jouw werk en bereiken van je doelen.
Creatief -, probleemoplossend – en kritisch denkend vermogen helpt je jouw potentieel te ontsluiten.
Zelfoverstijging
Dit omvat:
- ademhalen
- koude training
- bevlogenheid
- beter
- immuunsysteem
Ademhalen was al eerder een onderwerp. In de piramide van fysieke vitaliteit op het eerste niveau. Het is natuurlijk een basis levensbehoefte. Daarom staan we op het hoogste niveau van de piramide van mentale vitaliteit nog eens stil bij dit onderwerp. Met gevorderde ademhalingstechnieken kun je meer presteren dan je voor mogelijk hield.
Bevlogenheid: vol energie, door kunnen gaan, op een plezierige manier opgaan in het werk, betrokken bij het werk en de organisatie
Voorbeelden van manieren waarop mentale vitaliteit getraind kan worden: Mentale vitaliteit kun je trainen door te werken aan ademhalingstechnieken en koude training (niveau 5). Ook leren hoe je kunt leren of hoe je geheugentechnieken gebruikt om dingen te onthouden kan getraind worden. (niveau 4)
